ปรินิพฺพุตกถาวณฺณนา

[219] อิโต ปรํ ยํ ปรินิพฺพานปริกมฺมํ กตฺวา ภควา ปรินิพฺพุโต, ตํ ทสฺเสตุํ อถ โข ภควา ปฐมํ ฌานนฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปรินิพฺพุโต ภนฺเตติ นิโรธํ สมาปนฺนสฺส ภควโต อสฺสาสปสฺสาสานํ อภาวํ ทิสฺวา ปุจฺฉติฯ น อาวุโสติ เถโร กถํ ชานาติ? เถโร กิร สตฺถารา สทฺธิํเยว ตํ ตํ สมาปตฺติํ สมาปชฺชนฺโต ยาว เนวสญฺญานาสญฺญายตนา วุฏฺฐานํ, ตาว คนฺตฺวา อิทานิ ภควา นิโรธํ สมาปนฺโน, อนฺโตนิโรเธ จ กาลงฺกิริยา นาม นตฺถีติ ชานาติฯ

อถ โข ภควา สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติยา วุฏฺฐหิตฺวา เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺชิ…เป.… ตติยชฺฌานา วุฏฺฐหิตฺวา จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชีติ เอตฺถ ภควา จตุวีสติยา ฐาเนสุ ปฐมชฺฌานํ สมาปชฺชิ, เตรสสุ ฐาเนสุ ทุติยชฺฌานํ, ตถา ตติยชฺฌานํ, ปนฺนรสสุ ฐาเนสุ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิฯ กถํ? ทสสุ อสุเภสุ, ทฺวตฺติํสากาเร อฏฺฐสุ กสิเณสุ, เมตฺตากรุณามุทิตาสุ, อานาปาเน, ปริจฺเฉทากาเสติ อิเมสุ ตาว จตุวีสติยา ฐาเนสุ ปฐมชฺฌานํ สมาปชฺชิฯ ฐเปตฺวา ปน ทฺวตฺติํสาการญฺจ ทส อสุภานิ จ เสเสสุ เตรสสุ ทุติยชฺฌานํ , เตสุเยว จ ตติยชฺฌานํ สมาปชฺชิฯ อฏฺฐสุ ปน กสิเณสุ, อุเปกฺขาพฺรหฺมวิหาเร, อานาปาเน, ปริจฺเฉทากาเส, จตูสุ อรูเปสูติ อิเมสุ ปนฺนรสสุ ฐาเนสุ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิฯ อยมฺปิ จ สงฺเขปกถาวฯ นิพฺพานปุรํ ปวิสนฺโต ปน ภควา ธมฺมสฺสามี สพฺพาปิ จตุวีสติโกฏิสตสหสฺสสงฺขฺยา สมาปตฺติโย ปวิสิตฺวา วิเทสํ คจฺฉนฺโต ญาติชนํ อาลิงฺเคตฺวา วิย สพฺพสมาปตฺติสุขํ อนุภวิตฺวา ปวิฏฺโฐฯ

จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺฐหิตฺวา สมนนฺตรา ภควา ปรินิพฺพายีติ เอตฺถ ฌานสมนนฺตรํ, ปจฺจเวกฺขณาสมนนฺตรนฺติ ทฺเว สมนนฺตรานิฯ ตตฺถ ฌานา วุฏฺฐาย ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ ฌานสมนนฺตรํ นามฯ ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ปุน ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ ปจฺจเวกฺขณาสมนนฺตรํ นามฯ อิมานิปิ ทฺเว สมนนฺตราเนวฯ ภควา ปน ฌานํ สมาปชฺชิตฺวา ฌานา วุฏฺฐาย ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคจิตฺเตน อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน ปรินิพฺพายิฯ เย หิ เกจิ พุทฺธา วา ปจฺเจกพุทฺธา วา อริยสาวกา วา อนฺตมโส กุนฺถกิปิลฺลิกํ อุปาทาย สพฺเพ ภวงฺคจิตฺเตเนว อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน กาลงฺกโรนฺตีติฯ มหาภูมิจาลาทีนิ วุตฺตนยาเนวาติฯ

[220] ภูตาติ สตฺตาฯ อปฺปฏิปุคฺคโลติ ปฏิภาคปุคฺคลวิรหิโตฯ พลปฺปตฺโตติ ทสวิธญาณพลํ ปตฺโตฯ